Bir ülke nüfusunun çalışma çağında olduğu kabul edilen nüfusunun çalışma arzusunda olup işsiz olanlarla halen çalışmakta olanların oluşturmuş oldukları toplama işgücü denir. İşgücünün çalışma çağındaki nüfusa oranına da işgücüne katılım oranı denir.

İşsizlik oranını değerlendirirken bir takım kriterleri de göz önünde bulundurmak gerekir. İşsiz olmasına rağmen resmi bildirimde bulunmayan (örneğin bazı ev kadınları gibi) ve iş bulma umudunu kaybederek hiç bildirimde bulunmayanlar işsizlik istatistikleri içinde yer almazlar. Bu yüzden gerçek işsizlik oranı resmi işsizlik oranından daha fazla olabilir.

Ayrıca tam gün çalışma arzusunda olmalarına rağmen yarı - zamanlı çalışmak zorunda kalanlar da işsizlik istatistikleri içinde yer almazlar.

Bir de ülkemizde tarım kesiminde görülen gizli işsizlik diye adlandırılan bir kavram da vardır. Özellikle aile tarım işletmelerinde çalışan aile bireylerinin hepsi istihdam rakamının içinde görülmesine rağmen bazı kişilerin üretime hiç katkısı yoktur. Bu kişiler çalışıyor gözükmelerine rağmen gizli işsizler olarak adlandırılırlar.

Ayrıca mevsimselliğe bağlı olarak işsizlik oranı düşebilir veya artabilir. Özellikle ülkemizde turizm sezonunda ve tarımda istihdam geçici işçilerin kullanılması nedeniyle işsizlik oranı kış aylarına göre daha düşüktür. Bu yüzden işsizlik oranıyla ilgili bir analiz yapılırken mevsimsellikten arındırma yapılır.

İşsizliğin nedenleri olarak çeşitli sebepler gösterilebilir:

1) Geçici (kısmi) işsizlik: Bireylerin başka yerlere taşınması, ya da daha iyi bir iş bulmak amacıyla çalıştıkları yerlerden ayrılarak yeni çalışma yerleri araması dolayısıyla ortaya çıkar. Aynı zamanda okullarını yeni bitirenlerde iş aramaya başladıklarında bir yerde işe girene kadar kısmi işsizleri oluştururlar. Kısmi işsizlik, teorideki tam istihdamın sağlanamamasının en önemli nedenlerinden biridir.

2) Yapısal İşsizlik: Ülke ekonomisinin uzun dönemli resesyona girmesi nedeniyle işsizlik oranının artmasıdır. Bazı durumlarda da bazı sektörlerin rekabet avantajını kaybetmesi sonucu diğer sektörlerde çalışabilecek yetenek ve bilgi düzeyine sahip olamayanlar arasında görülen işsizliktir. En büyük işsizlik sorunu yapısal işsizlik sorunudur. Yapısal işsizliğin uzun sürmesi talep azalması nedeniyle bir ekonominin daha da küçülmesine ve deflasyon problemine sebep olabilir.

3) Döngüsel (Konjoktürel) İşsizlik: Bir ekonominin durgunluğa girmesi veya kısa süreli resesyonlar sonucu ortaya çıkar. Ekonomik aktivitenin yeniden hızlanmasıyla azalır.

İşsizlik ve istihdamla ilgili istatistikler ülkemizde Türkiye İstatistik Kurumu (TIİK) tarafından yayınlanmaktadır.