Portföy çeşitlendirilmesi finans tarihi boyunca en çok üzerinde durulan konudur. İstatistiki yöntemlerin ekonomide ve daha sonra finansta ikinci dünya savaşından sonra kullanımlarındaki artışla beraber yatırım araçlarının çeşitli alternatif bileşenlerinden oluşan uygun portföyleri oluşturmak amacıyla başta Markowitz Modern Portföy Teorisi olmak üzere Sharp’ın Finansal Varlık Fiyatlama Modeli (FVFM – CAPM) ve Ross’un Arbitraj Fiyatlama Modeli ile bir çok modern portföy teorileri geliştirilmiştir.

Bu teorilerde portföyün beklenen getirisi portföy içindeki yatırım araçlarının getirilerinin ağırlıklı ortalaması ile portföyün riski, ya da diğer bir ifade ile standart sapması veya varyansı portföy içindeki yatırım araçlarının sepet içindeki ağırlıklarını da dikkate alacak şekilde birbirleriyle olan korelasyonları ile her birinin standart sapma veya varyansları dikkate alınarak hesaplanır.

Modern portföy teorilerine göre iyi bir çeşitlendirme ile istenilen risk anlayışına göre portföy oluşturmak mümkündür. Önemli olan aynı risk göre en yüksek beklenen getiriyi ya da diğer bir deyişle aynı beklenen getiri seviyesinde en düşük riski sağlayan portföylerin oluşturulmasıdır. Bu durum her rasyonel yatırımcının gözeteceği ana prensiptir.

Modern portföy teorilerinin hepsi risk ile beklenen getiri arasında aynı yönde bir ilişki olduğunu varsayar. Risk artarsa beklenen getiri artar. Risk portföyün beklenen getirisinden olumlu veya olumsuz sapma anlamına geleceğinden, riskin artması ile daha yüksek rakamlı olumlu veya olumsuz getirilerle karşılaşabiliriz.

Mümkün olduğunca beklenen getiriyi yükseltmek ve bu amaçla da mümkün olduğunca risk almak isteyen rasyonel bir yatırımcı risk ile getiri arasındaki prensibi dikkate alarak içerisindeki yatırım araçlarının risklerinin toplamından daha fazla riske sahip uygun bir portföy oluşturabilir.

Mümkün olduğunca riskten kaçmak isteyen rasyonel bir yatırımcı risk ile getiri arasındaki prensibi dikkate alarak içerisindeki yatırım araçlarının risklerinin toplamından daha düşük riske sahip uygun bir portföy oluşturabilir. Ancak bu portföyün beklenen getirisi kendinden daha riskli portföylerin beklenen getirisinden daha düşük olacaktır.

Portföyü yatırımcı kendisi oluşturabileceği gibi, bir portföy yönetim şirketi (PYŞ) ile portföy yönetim çerçeve sözleşmesi yaparak kendi risk tercihine göre ve kendi adına vekil sıfatıyla portföy oluşturulması imkanı vardır. Ayrıca her tür yatırım fonu ile yatırım ortaklıkları da portföy çeşitlenmesine örnek olarak verilebilirler.