Ülkemizdeki para arzı tanımlarını iki grupta toplayabiliriz:

1) Dar anlamada para arzı tanımı: Sadece M1 tanımlı para arzından oluşur

2) Geniş anlamada para arzı tanımları: M2 ve M3 para arzı tanımları

M1 para tanımı aşağıdaki büyüklüklerin toplamından oluşur:

       Dolaşımdaki Para

(+) Türk Lirası (TL) Cinsinden Vadesiz Mevduatlar (TCMB'dekiler Dahil)

(+) Yabancı Para Cinsinden Vadesiz Mevduatlar (TCMB'dekiler Dahil)

(+) Kıymetli Maden Vadesiz Depo Hesapları (TCMB'dekiler Dahil)

----------------------------------------------------------------------------------------------------

M1

Dolaşımdaki parada aşağıdaki bileşenlerden oluşur:

       Emisyon (TCMB'nin basıp piyasaya sürdüğü banknotlar)

(+) Madeni Paralar (T.C. Hazinesi'nin basıp piyasaya sürdüğü)

(-) Bankaların Kasasında Kalan Banknot ve Madeni Paralar

--------------------------------------------------------------------------------------------

Dolaşımdaki Para

M1 para arzı tanımına sadece dolaşımdaki paranın alınmasının diğer unsurların dikkate alınmamasının nedeni bankaların kasasında kalan nakit değerlerin hiç bir ekonomik işlemde potansiyel olarak kullanılamamasıdır.

Dolaşımdaki paranın dışında fiziki olarak işlem yerine kaydi para olarak işlem yapma imkanı da vardır. Türk Lirası vadesiz mevduatlar bu amaçla her an kullanılır.

İşlemler Türk Lirası'nın yanında döviz cinsiden yapılabilir. Bu durumda YP cinsinden vadesiz mevduatlar da her an kullanılabilecek potansiyel kaynak olmaktadır. Ya da buradaki tutarlar her an TL cinsinden vadesiz mevduatlara da dönüşebilme kabiliyetine sahiptirler.

Aynı şeyi vadesiz kıymetli maden depoları için de söyleyebiliriz. Kıymetli maden depoları kıymetli madenlerden altın ve gümüş cinsinden açılan mevduatlar gibi düşünülebilir.

M1 görüldüğü gibi her an parasal işlemlerde kullanılabilecek para stokunu göstermektedir.

M2 Para arzı da aşağıdaki büyüklüklerin toplamından oluşur:

       M1

(+) Türk Lirası (TL) Cinsinden Vadeli Mevduatlar (TCMB'dekiler Dahil)

(+) Yabancı Para Cinsinden Vadeli Mevduatlar (TCMB'dekiler Dahil)

(+) Kıymetli Maden Vadeli Depo Hesapları (TCMB'dekiler Dahil)

-------------------------------------------------------------------------------------------------

       M2

Görüldüğü gibi geniş anlamada para arzı tanımlarından biri olan M2, M1'e sadece vadeli mevduatların ilave edilmesiyle bulunur. Vadeli mevduatların tanıma dahil edilmesinin nedeni buradaki yatırım tutarlarının vadede kendiliğinden vadesiz mevduatlara dönüşebileceğini ve gelecekteki potansiyel M1'i göstermesidir. Özellikle ülkemizde mevduatların ortalama vadesinin çok kısa olduğunu düşünürsek, bu dönüşme potansiyelinin yüksek olduğu görülür. Yine vadeli mevduatların büyük bir kısmının vadesinden önce yatırımcılarca bozularak her an vadesiz mevduata veya dolaşımdaki paraya dönüşme imkanı da vardır.

Diğer bir geniş anlamda para arzı tanımı olan M3 ise aşağıdaki gibi hesaplanır:

       M2

(+) Repolar

(+) Para Piyasası Fonları

-------------------------------------------------------------------------------------------------

       M3

Repolar ve para piyasası fonları da genellikle çok kısa vadeli olduklarından her an dolaşımdaki paraya ya da vadesiz mevduata dönüşme imkanına sahiptirler.

Yukarıdaki para arzı tanımlarına ilaveten diğer yatırım araçlarını da dikkate alan tanımlar oluşturulabilir. Bu biraz da yatırım araçlarının ne kadar talep edildiği, bir başka değişle parasal büyüklükleriyle ilişkilidir. Ülkemizde vadeli mevduatlar diğer yatırım araçlarına göre çok daha fazla talep edildiğinden geniş anlamda para arzı tanımlarından biri ile analiz yapılacaksa M2'yi dikkate almak daha uygun olabilir.

Hangi tanımı dikkate aldığımıza göre para arzını kısaca rezerv para ile parasal çarpanın çarpımından oluştuğunu söyleyebiliriz.

Rezerv para merkez bankasının gerek emisyon yoluyla gerekse kaydi olarak (bankaların kendisinde tuttuğu bankaların serbest imkanı olarak adlandırılan vadesiz nitelikteki TL mevduatları yoluyla) yaratarak piyasaya sürmüş olduğu likiditedir.

Parasal çarpan piyasadaki rezerv paranın kaç kere el değiştirdiğini gösterir. Para arzının tanımına göre parasal çarpanın büyüklüğü farklılaşır. Rezerv para miktarı değişmese bile parasal çarpanın artması bankacılık sisteminde mevduat ve kredi artış hızını arttırarak para arzını arttırır. Parasal çarpanın düşmesi mevduat ve kredi artış hızını azaltarak para arzının düşmesine neden olur.