Merkez bankaları siyasi otoriteye bağımlı veya bağımsız olabilirler. Bağımsız olmaları halinde ana hedefler siyasi otorite ile birlikte belirlenirken bu hedeflere ulaşmak için hangi para politikası araçlarının ne zaman nasıl kullanılacağına merkez bankaları karar verir. Diğer bir değişle bağımsızlık, operasyonel bağımsızlık anlamına gelmektedir.

Merkez bankaları çeşitli görevleri ve hedefleri vardır. Bunları aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:

Ortaçağın sonlarında kurulan bankaların bir bakıma merkez bankalarının öncüleri olduğunu söyleyebiliriz. Paranın kullanılmaya başlandığı Lidyalılardan 20.yy başlarına kadar oluşturulan parasal sistemin altın ve gümüşe dayalı kıymetli maden esaslı sistem olduğu bilinmektedir. 12. yy. ‘daki Çin’de görülen kısa süreli kağıt para uygulama hariç bankaların kurulmasına kadar geçen sürede dolaşımdaki para olarak sadece madeni paralar kullanılmaktaydı. Bankaların kurulması ile madeni paraları güvenli bir şekilde saklamak için mevduat sistemi oluşturuldu. Daha sonra ödemeler bu mevduatlar arasındaki kaydi hareketlerle yapılmaya başladı. Daha sonra bazı bankalar sahip oldukları mevduatları karşılığında banknot adı verilen ve üzerinde yazılı tutarlardan altın ya da gümüş madeni para ödemeyi garanti eden banka senetleri ihraç etmeye başladılar. Bu senetler bankanın borcunu ifade etmekteydi ve başlangıçta nama yazılı olarak çıkartılmıştı. Sonraları bu banknotlar hamiline yazılı hale getirildi ve günlük işlemlerde para yerine kullanılmaya başladı. Böylece kıymetli madene dayalı kağıt para sistemi doğmuş oldu. İlerleyen yıllarda birbirini izleyen değişik zamanlarda para basma yetkisine sahip olan bankalar kamu otoritelerince sınırlandırıldı. Bir süre sonra bir ülkede sadece bir banka para basma yetkisine sahip olmaya başladı. Böylece modern anlamda merkez bankacılığı doğdu. Tek yetki kurumların çoğu özel sermayeli kurumlardı ama zamanla kamu kurumları haline döndüler veya kamu kurumları olmasa bile kamu otoritelerinin etki ve yönetimine girdiler. Modern anlamda Amsterdam bankası ile İsveç’in Risk bankı ilk modern merkez bankaları olarak kabul edilebilirler. Daha sonra 1694 yılında İngiltere bankası bugünkü İngiltere merkez bankasının öncülü olarak kuruldu.